27 stycznia 1945 r. żołnierze 60. Armii 1 Frontu Ukraińskiego zajęli kompleks obozowy Auschwitz-Birkenau. Był to największy niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i obóz zagłady.
W ciągu czterech lat funkcjonowania obozu Niemcy zgładzili w nim co najmniej 1,1 mln osób, w tym około 960 tys. Żydów, ponad 70 tys. Polaków, około 21 tys. Romów i Sinti, 15 tys. jeńców sowieckich i ponad 10 tys. więźniów innych narodowości.
Obóz koncentracyjny Auschwitz został utworzony przez Niemców wiosną 1940 r. na terenach, które po wrześniowej agresji na Polskę zostały włączone do III Rzeszy. Kompleks obozowy składał się z: Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau oraz Auschwitz III-Monowitz i ponad 40 podobozów. Pierwotnie obóz przeznaczony był do przetrzymywania głównie polskiej inteligencji oraz więźniów politycznych. Jego pierwszym komendantem był Rudolf Höss. Ostatni obozem śmierci kierował Richard Baer, który jako jedyny uniknął odpowiedzialności za zbrodnie (zmarł w areszcie w 1963 r.).
14 czerwca 1940 r. Niemcy wysłali z Tarnowa do Auschwitz pierwszy masowy transport więźniów. Do obozu zagłady trafiło 728 Polaków. Polacy dominowali wśród więźniów do połowy 1942 r. Od wiosny 1942 r. do Auschwitz-Birkenau zaczęły docierać transporty z ludnością żydowską z państw europejskich podbitych przez Niemców. To oni wkrótce stali się najliczniejszą grupą narodowościową w obozie.
Latem 1944 r., ze względu na zmieniającą się sytuację na froncie wschodnim, Niemcy przystąpili do likwidacji obozu i wysyłania transportów z więźniami obozu w głąb Niemiec. Od 17 stycznia 1945 r. zintensyfikowano ewakuację obozu. Wyprowadzono z kompleksu obozowego ponad 56 tys. więźniów, którzy wyruszyli na zachód w tzw. marszach śmierci. Osłabieni, zmuszani do forsownych marszów na mrozie, umierali po drodze z wycieńczenia, głodu i chłodu czy też zabijani przez strażników.
27 stycznia 1945 r. na teren obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau wkroczyły jednostki Armii Czerwonej 1 Frontu Ukraińskiego. Wyzwolenia doczekało się wtedy około 7 tys. więźniów, w tym około 500 dzieci.
W celu uczczenia pamięci pomordowanych Żydów w czasie II wojny światowej przez Niemców, 1 listopada 2005 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję o ustanowieniu dnia 27 stycznia corocznym Międzynarodowym Dniem Pamięci o ofiarach Holokaustu. Święto nie tylko oddaje cześć pomordowanym, ale jest również apelem o przeciwdziałanie jakimkolwiek formom negacji Holokaustu. Zwraca uwagę na potrzebę edukacji i pamięci, aby zapobiec takim wydarzeniom w przyszłości.
Źródło: IPN
