Przepis traktatu unijnego, na podstawie którego Trybunał Sprawiedliwości UE zobowiązuje państwa członkowskie do stosowania środków tymczasowych ws. sądownictwa, jest niezgodny z konstytucją – orzekł środę Trybunał Konstytucyjny.
W uzasadnieniu wyroku sędzia Bartłomiej Sochański znaczył, że „żadnemu narodowi nie można narzucać reguł, w jakich będzie organizował własne państwo”.
„Natomiast zasada zwierzchności narodu wyklucza jakąkolwiek możliwość poddawania podstawowych norm składających się na tożsamość konstytucyjną decyzjom i rozstrzygnięciom takich władz, których obywatele polscy nie wybierają, których nie kontrolują, na których działalność praktycznie nie mają żadnego wpływu” – podkreślił sędzia Sochański.
Jak orzekł TK, przepisy traktatowe w zakresie, w jakim „TSUE nakłada ultra vires zobowiązania na Polskę jako państwo członkowskie UE wydając środki tymczasowe odnoszące się do ustroju i właściwości polskich sądów oraz trybu postępowania przed polskimi sądami jest niezgodny” z konstytucją RP. Te przepisy traktatowe – jak orzekł TK – nie są objęte „zasadami pierwszeństwa oraz bezpośredniego stosowania”.
„Unia Europejska nie może zastępować państw członkowskich w tworzeniu regulacji dotyczących ustroju sądów i gwarancji niezawisłości sędziów” – powiedział sędzia Sochański.
Jak zaznaczył, „TSUE nie jest jednostką nadrzędną ani sądem wyższej instancji ponad sądami krajowymi i nie jest uprawniony do podejmowania jakichkolwiek aktów władczych wobec sądów krajowych”. „Polscy sędziowie i polskie sądy działają na podstawie polskiej konstytucji oraz w imieniu RP, a nie w imieniu UE” – podkreślił sędzia TK.
„Ani zawieszanie sądów, ani zawieszanie sędziego nie ma bezpośredniego i adekwatnego związku ze wskazówkami co do wykładni unijnego prawa i daleko wykracza nie tylko poza granice kompetencji przekazanych, ale i poza granice zasad proporcjonalności i subsydiarności” – wskazał sędzia Sochański.
Sędzia TK wskazał, że „orzeczenie o niekonstytucyjności przepisu prawa UE nie może pozbawić tego przepisu wprost mocy obowiązującej, bo takiej decyzji nie może podjąć żadne państwo członkowskie, jednakże wyklucza stosowalność tego przepisu przed organami krajowymi”.
„Niedopuszczalne jest bowiem stosowanie w RP takiego prawa unijnego, które wykracza poza zakres wyznaczony aktem ratyfikacji i konstytucją, o czym przesądza orzeczenie właśnie takiego organu jak TK” – mówił sędzia Sochański.
Jednocześnie sędzia TK zastrzegł, że „TSUE jest oczywiście uprawniony do wydawania takich środków, które mieszczą się w przyznanych mu traktatowo granicach”. „TK w pełni docenia i szanuje rolę i miejsce TSUE jako instytucji wyłącznie uprawnionej do orzekania w sprawie wykładni prawa UE, wszelako w ramach przekazanych kompetencji” – powiedział Sochański.
„Przy najlepszej woli wykładni konstytucji nie da się wyinterpretować uprawnień TSUE do zawieszania polskich ustaw dotyczących ustroju polskich sądów” – podkreślił sędzia TK. Dodał, że „jako wyjątek od zasady niepodległości i suwerenności, przekazywanie kompetencji państwa polskiego nie może być traktowane rozszerzająco”.
Trybunał orzekał w tej sprawie w pięcioosobowym składzie pod przewodnictwem sędziego Stanisława Piotrowicza. Poza sprawozdawcą sprawy – sędzią Sochańskim – w składzie byli jeszcze sędziowie: Zbigniew Jędrzejewski, Justyn Piskorski i Jakub Stelina.
Pytanie prawne w tej sprawie zostało skierowane do TK przez Izbę Dyscyplinarną SN. Nastąpiło to po postanowieniu Trybunału Sprawiedliwości UE z kwietnia ub.r., w którym unijny trybunał zobowiązał Polskę do zawieszenia stosowania przepisów dotyczących Izby Dyscyplinarnej w sprawach dyscyplinarnych sędziów. W zagadnieniu do TK Izba ta zapytała o zgodność z konstytucją przepisów unijnych dotyczących stosowania przez TSUE środków tymczasowych w sprawach sądownictwa.
Zdaniem Izby Dyscyplinarnej, Polska została zobowiązana przez TSUE do wykonania środków tymczasowych ws. sądownictwa, „mimo tego, że sprawy te nie zostały przekazane do gestii UE i jej organów na podstawie umowy międzynarodowej”. Według Izby, narusza to konstytucyjne zasady przekazywania kompetencji organizacji lub organowi międzynarodowemu.
W środę na kilkadziesiąt minut przed wyrokiem TK, TSUE uwzględniając wnioski Komisji Europejskiej wydał koleje postanowienie o środkach tymczasowych ws. polskiego wymiaru sprawiedliwości. Unijny trybunał zobowiązał Polskę do „natychmiastowego zawieszenia” stosowania przepisów krajowych odnoszących się w szczególności do uprawnień Izby Dyscyplinarnej SN. Oznacza to, że Polska ma zawiesić działalność Izby Dyscyplinarnej m.in. także w sprawach immunitetów sędziowskich.
Na czwartek 15 lipca planowane jest natomiast ogłoszenie orzeczenia TSUE w sprawie skargi Komisji Europejskiej dotyczącej wprowadzonego w Polsce nowego modelu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów.(PAP)
autorzy: Marcin Jabłoński, Mateusz Mikowski
