Mija dokładnie rok od wejścia w życie ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Nowe regulacje pozwalają skutecznie i adekwatnie do sytuacji reagować na zjawisko demoralizacji wśród dzieci i młodzieży. Z jednej strony podwyższono górną granicę wieku przebywania w zakładach poprawczych dla sprawców najcięższych przestępstw oraz utworzono okręgowe ośrodki wychowawcze o surowszym rygorze, z drugiej zaś wprowadzono możliwość prostego zadośćuczynienia za drobne występki np. przez wykonanie prac porządkowych na rzecz szkoły.
Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, która weszła w życie 1 września 2022 roku, powstała pod nadzorem wiceministra Michała Wosia.
Dłuższy proces resocjalizacji
Dzięki nowym regulacjom nieletni sprawcy najpoważniejszych przestępstw, takich jak zabójstwo, gwałt i pedofilia, obligatoryjnie trafiają do zakładów poprawczych. Wcześniej zdarzało się, że byli oni obejmowani jedynie nadzorem kuratora. Zmieniła się też górna granica wieku przebywania w zakładzie poprawczym. Przed wprowadzeniem ustawy nieletni przestępcy pozostawali w zakładzie najwyżej do chwili ukończenia 21. roku życia, bez względu na charakter popełnionego czynu karalnego oraz wyniki resocjalizacji. Teraz sąd rodzinny może wydłużyć im pobyt w zakładzie nawet o trzy lata, jeśli tylko uzna, że resocjalizacja nie przyniosła skutku. Dodatkowo, jeżeli istnieją wątpliwości co do stopnia resocjalizacji osoby opuszczającej zakład, sąd może zdecydować o przydzieleniu jej kuratora.
Okręgowe ośrodki wychowawcze
Nowe, surowsze placówki są przeznaczone przede wszystkim dla nieletnich, którzy ukończyli już 13 lat i popełnili czyn karalny. W wyjątkowych wypadkach do okręgowych ośrodków wychowawczych mogą trafić osoby, które wprawdzie nie popełniły czynu karalnego, ale są już mocno zdemoralizowane (np. regularnie piją alkohol lub zażywają narkotyki), a zastosowane wobec nich wcześniej środki okazały się nieskuteczne (np. wiele razy uciekały z młodzieżowych ośrodków wychowawczych).
W oparciu o ustawę utworzono dziesięć okręgowych ośrodków wychowawczych. Od momentu jej wejścia w życie sądy skierowały do tych ośrodków już ponad 560 nieletnich. Umieszczenie w okręgowym ośrodku wychowawczym jest tak często stosowanym środkiem wychowawczym, że konieczne stało się uruchomienie dodatkowego takiego ośrodka. Okręgowy ośrodek wychowawczy dla dziewcząt w Koszalinie rozpoczyna działalność 1 września.
Zamiast postępowania, praca na rzecz szkoły
Nowe przepisy przewidują, że młodociani sprawcy mniej poważnych występków mogą zostać skierowani np. do prac porządkowych na rzecz szkoły. Takie rozwiązanie posiada znacznie lepsze skutki wychowawcze niż stygmatyzujące kary i może być stosowanie w sytuacjach, gdy wybryki małoletnich nie noszą znamion demoralizacji.
Domy dla matek z dziećmi
W zakładach poprawczych, młodzieżowych i okręgowych ośrodkach wychowawczych i schroniskach dla nieletnich poddawane są resocjalizacji również nieletnie, które zostały matkami. Wymagają one szczególnej troski, ponieważ odpowiadają także za swoje dzieci. Dzięki nowej ustawie wydzielono dwa ośrodki – w Warszawie Falenicy oraz w Mrozach – w których młode matki mogą opiekować się swoimi dziećmi.
Spadła przestępczość wśród nieletnich
W porównaniu z 2015 rokiem nastąpił znaczący spadek spraw nieletnich. Jeśli chodzi o sprawy o czyny karalne, w 2022 roku do sądów wpłynęło o 14,6% mniej spraw niż w 2015 roku. W przypadku spraw o demoralizację w tym samym okresie sądy zanotowały spadek o 11%.
Łączna liczba spraw nieletnich, jaka wpłynęła do sądów rodzinnych, w porównaniu z 2015 rokiem spadła o ponad dziesięć tysięcy. To pokazuje skuteczność reform Ministerstwa Sprawiedliwości.
Zmniejszyła się także liczba stwierdzonych czynów karalnych, w porównaniu z 2015 rokiem o ponad 36% W przypadku kradzieży rozbójniczej spadek wyniósł prawie 80% Liczba spraw o wymuszenie rozbójnicze spadła o prawie 85%, natomiast o udział w bójce lub pobiciu – ponad 60%.
Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości
