Była to inwestycja, która miała zmienić obraz polskiej energetyki. Koncepcja budowy elektrowni jądrowej w Polsce pojawiła się już w latach 50 ubiegłego wieku, gdy Związek Sowiecki przystąpił do programu „Atom dla pokoju”. Wybór miejsca w Żarnowcu nie był przypadkowy. Za budową w tym miejscu przemawiały dwa fakty – gęstość zaludnienia oraz warunki geograficzne.
12 sierpnia 1971 r. rząd PRL podjął decyzję o budowie elektrowni jądrowej. Następnie Komisja Planowania przy Radzie Ministrów ustaliła lokalizację pierwszej polskiej elektrowni jądrowej we wsi Kartoszyno. Niedługo potem został otwarty posterunek radiometeorologiczny prowadzący badania klimatu, geologiczne i symulację skażeń w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni. Jednak do zasadniczej uchwały doszło dopiero 11 lat później – 18 stycznia 1982 r.
Cztery lata później – 10 kwietnia 1986 r. Sejm uchwalił ustawę „Prawo atomowe w Polsce” – pierwszy tej rangi akt w prawie polskim normujący działalność związaną z wykorzystaniem energii jądrowej. Jednak dalsze przygotowania do budowy atomu przerwała katastrofa czarnobylska z 26 kwietnia tego samego roku. W jej wyniku gwałtownie wzrosła fala protestów przeciwko budowie elektrowni. W czasie ich trwania powstał nawet neologizm „Żarnobyl” będący zlepkiem dwóch nazw miejscowości – Żarnowca i owianego złą sławą Czarnobyla. Po latach określenie nabrało dodatkowego znaczenia. Ruina, w jaką popadła budowa niedoszłej elektrowni, nasuwała pewne skojarzenia z wymarłym miastem Prypeć opustoszałym po czarnobylskiej katastrofie.
Emocje po wspomnianej katastrofie były tak wielkie, że przeprowadzone referendum w 1990 r. w województwie gdańskim potwierdziło konieczność zamknięcia projektu.
Ponadto stał się on również celem działań środowisk aktywistów. Mowa tutaj chociażby o Franciszkańskim Ruchu Ekologicznym czy Gdańskim Forum Ekologicznym. Obie organizacje przeprowadziły dziesiątki wykładów, manifestacji na temat zagrożenia jakie może wynikać z budowy elektrowni atomowej w Polsce.
Kolejnym krokiem mającym wpływ na inwestycje były przemiany ustrojowe w Polsce i kryzys gospodarczy, który wynikał ze źle przeprowadzonych reform ekonomicznych. Wobec czego pojawiły się problemy z finansowaniem budowy elektrowni „Żarnowiec”. W konsekwencji, 17 grudnia 1990 r., Rada Ministrów podjęła Uchwałę nr 204 w sprawie postawienia „Elektrowni Jądrowej Żarnowiec w Budowie” w stan likwidacji. Termin likwidacji wyznaczono na 31 grudnia 1992 r. i rozpoczęto demontaż i złomowanie już zakupionych urządzeń elektrowni. Obecnie, niedoszła elektrownia atomowa w Żarnowcu, stanowi pomnik niezrealizowanej inwestycji PRL.
Źródło: Instytut Pamięci Narodowej
