Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące zabezpieczenia postępowania nie mogą stanowić podstawy prawnej do pozbawienia wolności groźnego przestępcy do czasu prawomocnego umieszczenia go w ośrodku w Gostyninie – wynika z wydanej we wtorek uchwały siedmiorga sędziów Sądu Najwyższego.
Ustawa ta umożliwia na mocy decyzji sądu cywilnego zastosowanie – na wniosek dyrektora zakładu karnego – wobec takiej osoby, już po odbyciu przez nią kary więzienia, nadzoru prewencyjnego lub leczenia w specjalnym ośrodku w Gostyninie, który działa od 2014 r. Postępowanie sądów obu instancji w sprawach o umieszczenie w ośrodku zajmuje jednak pewien czas. Problematyczne staje się więc uregulowanie statusu osoby, wobec której toczy się postępowanie, od zakończenia przez nią odbywania kary więzienia do prawomocnej decyzji ws. umieszczenia w ośrodku w Gostyninie.
Ponieważ ustawa odsyła do Kodeksu postępowania cywilnego, zdarza się, że sądy w takich przypadkach stosują instytucję „zabezpieczenia” i umieszczają osobę w ośrodku do rozstrzygnięcia sprawy „głównej”.
Takie decyzje sądów zapadały nawet po styczniu 2019 r., kiedy SN w składzie trzech sędziów orzekł, że takie „zabezpieczenia” są niedopuszczalne. Tamta uchwała nie miała jednak charakteru wiążącego i kilka sądów mimo tego udzieliło zabezpieczenia polegającego na umieszczeniu osób w KOZZD. Jak wskazywały te sądy, konstytucyjna gwarancja prawa do wolności nie jest wartością bezwzględną i nadrzędną nad innymi dobrami – konstytucja gwarantuje bowiem również innym obywatelom prawo do ochrony życia i zdrowia przed osobami mogącymi być sprawcami przestępstw.
We wtorek SN – ponownie po styczniu 2019 r. zajmując się tym problemem – podkreślił jednak, że przepisy Kpc nie są przystosowane do orzekania, w ramach zabezpieczenia, czyli przed wydaniem rozstrzygnięcia merytorycznego, o umieszczeniu osób w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie.
„Nie może być tak, że w wyniku zastosowania konstrukcji wielostopniowego odesłania, analogii, na skutek wydania postanowienia zabezpieczającego, dochodzi do większej ingerencji w wolność osobistą, aniżeli na podstawie orzeczenia rozstrzygającego merytorycznie sprawę” – podkreślił SN, uzasadniając wtorkowe rozstrzygnięcie.
Jak ocenił skład siedmiorga sędziów tego sądu „powstałą lukę w prawie powinien wypełnić ustawodawca aktem normatywnym rangi ustawowej”, na co – jak dodano – SN zwracał już uwagę w uchwale ze stycznia 2019 r.
„No to na koniec udało się uzyskać ważną uchwałę siedmiu sędziów SN. Na mój wniosek Izba Cywilna SN stwierdziła, że nie można pozbawiać wolności w ośrodku w Gostyninie w trybie zabezpieczenia wydawanego na podstawie ogólnych przepisów Kpc” – napisał z kolei we wtorek po tej uchwale na Twitterze RPO Adam Bodnar.
Ostatnio sprawa gostynińskiego ośrodka stała się głośna, gdyż w styczniu i lutym br. kierownictwo KOZZD miało odmówić przyjęcia dwóch osób mogących stwarzać zagrożenie. Prokuratura Rejonowa w Gostyninie prowadzi w związku z tym śledztwo w sprawie podejrzenia niedopełnienia obowiązków przez kierownictwo ośrodka. W obu przypadkach – jak informowała prokuratura – chodziło nie o ostateczne orzeczenia, lecz właśnie postanowienia sądu wydane „tytułem zabezpieczenia na czas trwania postępowań”.
„Aktualnie, po siedmiu latach funkcjonowania ośrodka, przebywa w nim już 91 osób, mimo że przepisy przewidują tylko 60 miejsc” – wskazywał niedawno RPO. Jak zaznaczał, ostatnie odmowy przyjęcia skierowanych osób miały być spowodowana właśnie brakiem miejsc w ośrodku oraz w trosce „o bezpieczeństwo pacjentów i osób tam pracujących”.
Jak natomiast pisała w zeszłym tygodniu Ewa Dawidziuk z Biura RPO, „kończą się już jakiekolwiek możliwości tego i tak absolutnie przeludnionego ośrodka”. „Nieprzyjęcie przez dyrektora KOZZD kolejnego pacjenta, to swego rodzaju +krzyk rozpaczy+ wobec niereagowania na niezbędne zmiany legislacyjne, rosnące problemy lokalowe i trudności w pracy personelu terapeutycznego. A innych ośrodków nie mamy” – zaznaczała.
Na początku lutego br. Ministerstwo Zdrowia zapewniło, że podejmuje działania „na rzecz rozpoczęcia budowy” nowej siedziby gostynińskiego ośrodka. Resort podkreślił wówczas, że środki finansowe na ten cel na 2021 r. zostały zabezpieczone w budżecie państwa. (PAP)
autor: Marcin Jabłoński
