31 lat po upadku muru berlińskiego kończy działalność Urząd ds. Akt Stasi (StUB), znany powszechnie jako Urząd Gaucka. Akta Stasi, policji politycznej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, trafiają do Archiwum Federalnego.
Z dwunastu dotychczasowych placówek StUB pozostanie pięć. Będą w nich dalej przechowywane i udostępniane akta Stasi. Na terenie dawnej centrali Stasi w Berlinie-Lichtenbergu nadal będzie centrum badań i pamięci o systemie politycznym byłej NRD oraz ośrodek zajmujący się restaurowaniem i cyfryzacją akt.
Przyszłe lokalizacje archiwów w poszczególnych krajach związkowych są obecnie określone w ustawie: dla Saksonii jest to Lipsk, dla Turyngii – Erfurt, dla Saksonii-Anhalt – Halle, dla Brandenburgii – Frankfurt nad Odrą, a dla Meklemburgii-Pomorza Przedniego – Rostock. Porady, informacje i dostęp do plików będą również możliwe we wszystkich innych miejscach.
Nowością jest również to, że możliwe będzie przeglądanie dokumentów w lokalizacjach Archiwów Federalnych w Koblencji, Bayreuth, Ludwigsburgu czy Fryburgu, czyli na terenach dawnych Niemiec Zachodnich.
„Reforma gwarantuje wykorzystanie dokumentów Stasi w przyszłości i podkreśla szczególny charakter i symboliczną wartość Archiwum Dokumentów Stasi jako osiągnięcia pokojowej rewolucji (…)” – podkreślił Roland Jahn. Zapewnił, że „dostęp do dokumentów zostanie nadal zachowany”.
Urząd dysponuje kartoteką ok. 6 mln osób, posiada 185 km bieżących dokumentów pochodzących z archiwów ministerstwa spraw wewnętrznych NRD, ponad milion kaset wideo oraz 200 tys. taśm dźwiękowych.
Powstanie Urzędu ds. Akt Stasi uważa się za jedno z największych osiągnięć w procesie demokratyzacji byłej NRD: wyważenia konieczności przeprowadzenia lustracji i zadośćuczynienia ofiarom przy jednoczesnym zachowaniu spokoju społecznego. Głównym jego zadaniem było udostępnianie akt poszkodowanym. Pierwsi obywatele uzyskali możliwość wglądu do swoich teczek w styczniu 1992 roku. Od tego czasu do urzędu wpłynęło ponad 3 mln wniosków.
Pierwszym szefem urzędu zarządzającego aktami został ewangelicki pastor z Meklemburgii Joachim Gauck. Pełnił swoją funkcję przez 10 lat. W latach 2012-2017 był prezydentem RFN.
Stasi (z niem. Państwowa Służba Bezpieczeństwa) powstało 8 lutego 1950 roku. Odpowiedzialne było za kierunek bezpieczeństwa wewnętrznego, wywiadu wewnętrznego i zagranicznego oraz kontrwywiadu NRD. NRD-owska służba bezpieczeństwa była uważana za najbardziej efektywną, obok radzieckiego KGB, służbę bezpieczeństwa w krajach bloku wschodniego. W 1989 r. Stasi liczyła ok. 91 tys. funkcjonariuszy i ok. 173 tys. konfidentów. Została rozwiązane po upadku muru berlińskiego, w listopadzie 1989 roku.
Z Berlina Berenika Lemańczyk (PAP)
