Od 15 marca 2007 r., czyli od czasu wejścia w życie ustawy lustracyjnej, zapadło ponad 1290 prawomocnych orzeczeń sądowych, zgodnych z wnioskami prokuratorów Biura Lustracyjnego IPN – dowiedziała się PAP. W sumie do 30 września 2020 r. wpłynęło do Instytutu ponad 464 tys. oświadczeń lustracyjnych.
Informacje o działalności Biura Lustracyjnego od 2008 r. do końca września br. przedstawił PAP prok. Jarosław Skrok, który kieruje jego pracami od czerwca 2018 r. Prokuratorzy – w pionie lustracyjnym to obecnie 34 osoby w całym kraju – m.in. weryfikują prawdziwość oświadczeń lustracyjnych dotyczących komunistycznej przeszłości osób, które ubiegają się o funkcje publiczne, w tym o najwyższe stanowiska w państwie.
„Do zasobu oświadczeń lustracyjnych Biura Lustracyjnego IPN wpłynęło łącznie 464 114 oświadczeń lustracyjnych, z których zweryfikowano 112 686” – przekazał prok. Skrok, przypominając, że w każdym przypadku prokuratorskiego postępowania przygotowującego postępowanie lustracyjne przeprowadza się kwerendę archiwalną, a w razie konieczności przesłuchuje świadków, powołuje biegłych i odbiera wyjaśnienia od osób pełniących funkcje publiczne.
Ustawa lustracyjna, czyli ustawa o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-90 oraz treści tych dokumentów, ma zapewnić, by ważne funkcje publiczne w Polsce pełniły osoby, które nie były uwikłane we współpracę z organami bezpieczeństwa PRL, i które przez to dają – jak zapisano w preambule ustawy – „gwarancje uczciwości, szlachetności, poczucia odpowiedzialności za własne słowa i czyny, odwagi cywilnej i prawości”.
Prokurator podał także inne statystyki dotyczące lat 2008-2020. W tym czasie Biuro Lustracyjne IPN skierowało łącznie 1789 wniosków o wszczęcie postępowań lustracyjnych ze względu na to, że podczas analizy oświadczeń lustracyjnych prokuratorzy nabrali wątpliwości co do ich prawdziwości. Dodatkowo przygotowali oni 358 stanowisk w sprawach autolustracyjnych.
Z kolei liczba świadków, najczęściej byłych funkcjonariuszy SB, których przesłuchano podczas weryfikacji oświadczeń lustracyjnych, sięga 10 077 osób. W ramach toczących się przed sądami postępowań lustracyjnych prokuratorzy pionu lustracyjnego odnotowali też 8213 dni wokandowych.
„Podkreślić należy, że od dnia wejścia w życie ustawy lustracyjnej z 2006 r. (ustawa weszła w życie 15 marca 2007 r. – PAP) zapadło łącznie ponad 1290 prawomocnych orzeczeń sądowych uznających, iż analizowane oświadczenia lustracyjne były niezgodne z prawdą w zakresie nie wykazania faktu pracy, służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa komunistycznego. W tych przypadkach osoby składające nieprawdziwe oświadczenia lustracyjne zostały mocą orzeczeń sądowych pozbawione pełnionych funkcji publicznych, a także objęte zakazem pełnienia takich funkcji na okres od 3 do 10 lat” – dodał prok. Skrok.
Bardzo istotna rola lustracji polega także na jej działaniu prewencyjnym, w tym sensie, że zapobiega ubieganiu się o stanowiska publiczne osób, które mają powody obawiać się lustracji ze względu na konieczność złożenia oświadczenia lustracyjnego.
Do zadań Biura Lustracyjnego IPN należy nie tylko prowadzenie rejestru oświadczeń lustracyjnych i ich analiza związana z przygotowywaniem postępowań lustracyjnych, ale także prowadzenie tzw. katalogów dostępnych dla każdego obywatela online. I tak w katalogu osób pełniących najważniejsze funkcje publiczne w państwie znajdują się informacje o 5252 osobach – liczba dotyczy wyłącznie tych osób, które funkcje te sprawują obecnie.
„To ważne, żeby o tym pamiętać. To katalog, który pozwala sprawdzić informacje o obecnych urzędnikach państwa – od prezydenta, marszałków Sejmu i Senatu, szefa rządu wraz z podległymi mu ministrami, poprzez np. sędziów Sądu Najwyższego czy Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego aż po wójtów, burmistrzów i prezydentów polskich miast” – zwrócił uwagę prok. Skrok.
Biuro Lustracyjne IPN prowadzi także tzw. katalog osób „rozpracowywanych” przez organa bezpieczeństwa państwa komunistycznego. Spis ten jest formą upamiętnienia i docenienia tych osób, które walczyły w PRL-u o suwerenną Polskę; w katalogu tym znajdują się informacje zarówno o kluczowych opozycjonistach PRL-u, jak osoby, które nie są powszechne znane z działalności opozycyjnej. Obecnie znajdują się w nim informacje o 15 tys. 776 osobach – najczęściej działaczach opozycji antykomunistycznej; w tym roku ten katalog wzbogacił się o 1021 nowych publikacji.
Ponadto Biuro Lustracyjne IPN przygotowuje i publikuje na podstawie dokumentów zgromadzonych w Archiwum IPN katalog zawierający dane osobowe pracowników, funkcjonariuszy i żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa, ze wskazaniem stopnia służbowego zajmowanych stanowisk oraz organów bezpieczeństwa państwa, w których pełnili służbę lub pracowali. Od 2008 r. do 30 września br. trafiły do tego katalogu informacje o 92 tys. 578 osobach.
Pracownicy pionu lustracyjnego IPN wraz ze współpracownikami przygotowują również katalogi zawierające dane osobowe osób, które zajmowały kierownicze stanowiska m.in. w byłej PZPR, a także były wysokimi przedstawicielami władz PRL, np. sekretarzami i podsekretarzami państwa komunistycznego. Katalog ten w tym roku poszerzył się o 1351 nowych publikacji; w sumie od 2008 r. zgromadzono w nim informacje o 30 tys. 450 osobach.
Norbert Nowotnik (PAP)
