23 sierpnia – w rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow między Niemcami a Związkiem Sowieckim – obchodzimy Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. Przypomina o tym akcja „Pamiętaj. 23 sierpnia” – napisał w niedzielę na Twitterze wicepremier, szef resortu kultury Piotr Gliński.
Jak wyjaśnił Gliński, o tym szczególnym dniu przypomina kampania społeczna organizowana przez Europejską Sieć Pamięć i Solidarność (ENRS).
„Akcja +Pamiętaj. 23 sierpnia+ ma na celu przybliżenie historii osób, które zostały pokrzywdzone przez systemy totalitarne – komunizm czy nazizm. W tym roku jej bohaterami są Milada Horakova i Kazimierz Moczarski” – czytamy na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN).
Przypomniano, że 23 sierpnia 1939 roku Niemcy i Związek Sowiecki podpisały układ, który „otworzył drogę do II wojny światowej i wszystkich jej konsekwencji, m.in. obozów koncentracyjnych, krematoriów i gułagów, a potem długich lat +zimnej wojny+, które dla wielu społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej oznaczały dalsze zniewolenie”.
Zwrócono uwagę, że ENRS co roku aktywnie włącza się w obchody Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. „Poprzez spoty prezentujące losy jednostkowych bohaterów nie tylko pragnie przybliżyć znaczenie minionych wydarzeń, ale przede wszystkim, patrząc przez pryzmat losów jednostki, oddaje hołd wszystkim, którzy doświadczyli przemocy i prześladowań dokonywanych w imię zbrodniczych idei” – podkreślono na stronie MKiDN.
Bohaterka tegorocznej kampanii „Pamiętaj. 23 sierpnia” Milada Horakova to czeska polityk i członek podziemnego ruchu oporu podczas II wojny światowej. „Jest ofiarą morderstwa sądowego popełnionego przez partię komunistyczną na podstawie sfabrykowanych zarzutów o spisek i zdradę. Pomimo apeli o łaskę wystosowanych do władz m.in. przez Winstona Churchilla i Alberta Einsteina ówczesny prezydent Czechosłowacji, Klement Gottwald, utrzymał wyrok” – czytamy na stronie MKiDN.
Rankiem 27 czerwca 1950 r. Horakova została stracona przez powieszenie. W czasie Praskiej Wiosny w 1968 r. rozpoczął się proces jej rehabilitacji, zakończony rok po aksamitnej rewolucji 1989 r.
Kazimierz Moczarski był dziennikarzem i pisarzem, autorem słynnej książki „Rozmowy z katem”. Podczas II wojny światowej aktywnie działał w Armii Krajowej. W sierpniu 1945 r. został aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na 10 lat więzienia.
„W 1949 r. rozpoczęła się przeciw niemu nowa runda przesłuchań, w wyniku których został skazany na śmierć. W liście do sądu Moczarski wymieniał 49 zastosowanych wobec niego rodzajów tortur, w tym m.in. osadzenie go w jednej celi z niemieckim dowódcą SS Juergenem Stroopem, odpowiedzialnym za likwidację getta żydowskiego w Warszawie. Po śmierci Stalina w 1953 r. wyrok na Moczarskiego zamieniono na dożywocie, ale nie poinformowano go o tym przez kolejne dwa i pół roku” – czytamy na stronie MKiDN.
W kwietniu 1956 r. Moczarski został zwolniony po 11 latach więzienia i zrehabilitowany.
Jak wyjaśniono na stronie MKiDN, spoty poświęcone Miladzie Horakovej i Kazimierzowi Moczarskiemu dołączą do filmów przygotowanych przez ENRS w poprzednich latach, przybliżających losy Juliany Zarchi – Litwinki niemiecko-żydowskiego pochodzenia, prześladowanej za pochodzenie; Żydówki Mali Zimetbaum i Polaka Edka Galińskiego – pary zakochanych, których uczucie połączyło w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau; Petera Mansfelda – najmłodszej ofiary represji po rewolucji węgierskiej 1956 r.
Wszystkie filmy są dostępne także na profilu ESPS na YouTube: https://bit.ly/Remember23August.
Przypomniano, że „ważnym elementem kampanii są przypinki z czarną wstążką”. W minionych latach ENRS dystrybuowała je w muzeach i miejscach pamięci w całej Europie. W tym roku, z uwagi na zagrożenie wywołane pandemią wirusa COVID-19, rekomenduje pobranie elektronicznej wersji przypinki pod postacią nakładki na zdjęcie profilowe na Facebooku, którą można znaleźć na fanpage’u ESPS: www.facebook.com/enrs.eu lub pobrać korzystając z linku: https://bit.ly/23_August_join_us.
MKiDN przypomniało, że 26 sierpnia odbędzie się debata pt. „W labiryncie polityki pamięci. Pakt Ribbentrop-Mołotow: wspólnota i różnorodność perspektyw i doświadczeń w krajach europejskich” (w formule online). Będzie ona poświęcona „refleksji nad współczesnym stanem badań nad źródłami i konsekwencjami paktu Ribbentrop-Mołotow, ale przede wszystkim nad aktualną polityką historyczną i kulturą pamięci w krajach, które bezpośrednio dotyczył pakt podpisany 23 sierpnia 1939 r. przez ministerstwa Trzeciej Rzeszy i Związku Sowieckiego”.
Jej uczestnikami będą: prof. Alvydas Nikzentaitis (Instytut Historii Litwy), prof. Andrzej Nowak (Uniwersytet Jagielloński), prof. Aline Sierp (Uniwersytet w Maastricht), prof. Claudia Weber (Uniwersytet „Viadrina” Frankfurt nad Odrą). Moderatorem dyskusji będzie dr Małgorzata Pakier z ENRS.
(PAP)
