Raport NIK dotyczący TVP. Co ujawniła Najwyższa Izba Kontroli?

„Opublikowana na stronie NIK-u informacja dotyczy kontroli zaplanowanej i zawiera jedynie niewielki fragment raportu, który pozbawiony kontekstu nie oddaje, ani skali i zagadnień objętych kontrolą, ani skali działań zrealizowanych w ostatnich pięciu latach, które porządkowały, optymalizowały i doskonaliły wszelkie procesy zachodzące w Spółce. Taka wycinkowa informacja NIK-u może zostać nieopatrznie zrozumiana przez opinię publiczną. Jedynie wnikliwa lektura całości raportu mogłaby stanowić punkt odniesienia do rzetelnej oceny wyników przeprowadzonej kontroli” – wyjaśniono.

„Obie kontrole NIK-u potwierdziły, że Spółka realizuje założone cele, wyznaczone w wieloletnich planach, które określały kierunki strategii programowej, inwestycyjnej, finansowej i kadrowej” – podkreślono w przesłanej PAP informacji. „Większość stwierdzonych uchybień wynika z dużej dynamiki działań mających na celu uporządkowanie organizacji i funkcjonowania Spółki, doskonalenia procesów biznesowych, standaryzacji sposobu działania oraz wprowadzania nowych narzędzi zwiększających transparentność i odpowiedzialność na poszczególnych szczeblach zarządzania. W przedstawionych wynikach Najwyższa Izba Kontroli potwierdziła również prawidłowość podjętych działań, takich jak wprowadzenie wzorów umów, zwiększenie nadzoru nad realizacją produkcji, czy wdrożenie procedur dotyczących nieuregulowanych wcześniej procesów. NIK m.in. potwierdziła, że Spółka w ciągu 4 lat zaoszczędziła 113,3 mln PLN w związku z prowadzoną optymalizacją kosztów w obszarze zakupu produkcji zewnętrznej” – napisano.

Przypomniano, że „spółka złożyła zastrzeżenia do wystąpień pokontrolnych, niektóre z nich zostały przyjęte przez NIK w całości, niektóre częściowo, część została oddalona”. „Pomimo, że co do niektórych zagadnień i ustaleń Spółka wyraża odmienne zdanie, to wszystkie zalecenia NIK są sukcesywnie realizowane, prowadzony jest wewnętrzny monitoring oraz zostały podjęte działania dotyczące wzmocnienia nadzoru nad prawidłowym wykonaniem zaleceń. W relacji do specyfiki i rozmiaru działalności TVP, większość stwierdzonych uchybień nie ma żadnego wpływu na osiągane przez Spółkę wyniki, czy na efektywność jej funkcjonowania. Pomimo wskazanych drobnych uchybień Telewizja Polska nieustannie się rozwija i doskonali wszelkie aspekty swojej działalności oraz racjonalnie zarządza środkami finansowymi. Telewizja Polska w sposób odpowiedzialny i przemyślany wypełnia swoją misję, buduje poczucie wspólnoty narodowej oraz tworzy ofertę programową w odpowiedzi na oczekiwania widzów, działania te zapewniają TVP pozycję lidera na rynku telewizyjnym” – czytamy w przesłanej PAP informacji.

Z opublikowanego w piątek raportu NIK wynika, że w latach 2014-20 w TVP wystąpiły nieprawidłowości w zarządzaniu majątkiem i gospodarowaniu środkami finansowymi. Zastrzeżenia dot. m.in. nierzetelnego zawierania umów na organizację imprez (m.in. sylwestra), przekroczenia budżetu Belsat TV, nadzoru nad oddziałami terenowymi.

W ocenie ogólnej, zawartej w raporcie napisano, że „w latach 2014–2020 (I półrocze) Telewizja Polska S.A. opracowała i wdrażała strategiczne plany wieloletnie, w których określono kierunki wieloletniej polityki kadrowej, inwestycyjnej, programowej oraz finansowej”.

„Jednakże w okresie tym wystąpiły nieprawidłowości w zarządzaniu majątkiem i gospodarowaniu środkami finansowymi przez Spółkę” – napisano.

Z raportu wynika, że funkcjonowanie TVP S.A. w okresie objętym kontrolą w dużej mierze uzależnione było od systemu finansowania mediów publicznych, tj. wielkości wpływów abonamentowych i ich udziału w przychodach Spółki. „Udział ten wynosił w 2014 r. 29 proc., w 2015 r. 25,6 proc., w 2016 r. 24,9 proc., w 2017 r. 38,2 proc., w 2018 r. 46 proc., w 2019 r. 57 proc. Spółka w latach 2015 i 2016 odnotowała stratę, natomiast od roku 2017 zaczęła odnotowywać zysk. Znaczący wpływ na poprawę sytuacji finansowej Spółki miały od 2017 r. dodatkowe środki stanowiące rekompensatę z tytułu utraconych w poprzednich latach wpływów z opłat abonamentowych z tytułu zwolnień” – napisano w raporcie.

Wyliczono, że środki z tytułu rekompensaty w latach 2017–2020 wyniosły łącznie 3698,8 mln zł, a w poszczególnych latach odpowiednio: w 2017 r. 266,5 mln zł, w 2018 r. 593,5 mln zł, w 2019 r. 1127,3 mln zł, w 2020 r. 1711,5 mln zł. Wpływy abonamentowe bez rekompensaty w okresie 2017–2019 wynosiły średnio rocznie 357,3 mln zł.

Przychodami abonamentowymi w latach 2014–2020 (I półrocze) Spółka finansowała koszty związane głównie z produkcją programów kulturalnych, informacyjnych i rozrywkowych. Koszty działalności operacyjnej Spółki w 2019 roku były o 67 proc. wyższe w porównaniu do 2014 r. Najwyższe koszty działalności operacyjnej stanowiły w 2019 r. usługi obce (27,5 proc.) oraz wynagrodzenia (21,0 proc.).

NIK odnosząc się do zarzadzania majątkiem TVP wskazała, że „posiadane przez TVP S.A. trzy działające ośrodki wypoczynkowe w okresie 2014–2019 wygenerowały straty w łącznej wysokości 4530,4 tys. zł”. „Nakłady poniesione przez Spółkę były niewystarczające dla uzyskania konkurencyjnego na rynku standardu dla bazy wypoczynkowo-rekreacyjnej. W odniesieniu do czwartego ośrodka wypoczynkowego, wyłączonego z użytkowania, poniesiono wyłącznie koszty” – przekazano.

Dodano, że TVP S.A. nieprawidłowo realizowała obowiązki administrowania nieruchomościami nie zapewniając przeprowadzenia wymaganych przepisami prawa kontroli okresowych. Ponadto nie wykonywano nakazanych przez organy kontrolne remontów i napraw, co mogło skutkować stanem zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska. W trakcie trwania kontroli NIK w Zakładzie Głównym wypełniono zaledwie dwa z 38 zaleceń w najpilniejszej kategorii wykonania. Ponadto, w ocenie NIK, Spółka nierzetelnie prowadziła książki obiektów budowlanych.

W 2018 r. TVP S.A. uruchomiła nowy kanał i portal Poland In, których koszty uruchomienia wyniosły 2230,2 tys. zł a koszty ich prowadzenia od 2018 r. do 2019 wyniosły 18 473,5 tys. zł. Poland In osiągała wyłącznie przychody wewnętrzne z tytułu produkcji na potrzeby TVP Polonia programu „Focus on Poland” w łącznej wysokości 6728,7 tys. zł. Zdaniem NIK Spółka nierzetelnie utworzyła portal i kanał Poland In nie dokonując analizy i bez przygotowania modelu nowego kanału.

Przy realizacji produkcji „Zenek”, z uwagi na problemy z zapewnieniem finansowania filmu przez koproducenta wiodącego, TVP przejęła ogół praw do filmu oraz zapewniła środki na jego produkcję. Do czasu zakończenia kontroli TVP nie dokonała pełnego rozliczenia się ze spółką będącą inicjatorem produkcji.

Spółka pokryła koszty (32,8 tys. zł) toczących się przeciwko firmie zewnętrznej postępowań egzekucyjnych. Dodatkowo przekazała firmie zewnętrznej 100 tys. zł, które zostały zajęte przez organ egzekucyjny. „Kwota ta nie została zwrócona TVP S.A. ani rozliczona (spółka oczekuje na to rozliczenie). 26 marca 2020 r. Zarząd TVP S.A. zwiększył budżet filmu, uzasadniając to niedoszacowaniem kosztów produkcji. Dodatkowo firma zewnętrzna przy produkcji wykorzystała utwory, do których nie posiadała autorskich praw majątkowych” – napisano komunikacie NIK.

W raporcie NIK podano, że w przypadku umowy na organizację sylwestra 2018/2019 TVP S.A. zawarła umowę „bez zachowania zasad reprezentacji określonych w statucie, potwierdzając później jej ważność”. „W imieniu spółki umowę podpisał jednoosobowo Prezes Zarządu, podczas gdy wymagane było współdziałanie dwóch członków Zarządu lub członka Zarządu z prokurentem” – wyjaśniono. W przypadku organizacji sylwestra 2019/2020 TVP S.A. zawarła umowę w formie pisemnej 21 dni po zrealizowaniu imprezy, co w ocenie NIK było działaniem nierzetelnym. „Dodatkowo jako nierzetelne należy ocenić zawarcie 20 z 48 umów i zamówień na realizację usług związanych z realizacją imprez, tj. po dniu rozpoczęcia realizacji usługi lub po ich wykonywaniu” – dodano.

W latach 2018–2019 planowany budżet kanału Belsat TV został przekroczony łącznie o 13 994,6 tys. zł (w 2018 r. o 5341,3 tys. zł, tj. o 18,9 proc. i w 2019 r. o 8653,3 tys. zł, tj. o 29,4 proc.), co było niezgodne z Wytycznymi dotyczącymi realizacji planu ekonomiczno-finansowego Spółki TVP S.A. i naruszało dyscyplinę finansową Spółki (tj. nie dotrzymano określonych w planie ekonomiczno-finansowym parametrów ekonomicznych na dany rok), a w wyniku tych przekroczeń TVP S.A. musiała przekazać na działalność kanału ponadplanowe środki finansowe w wysokości 12 076 tys. zł.

NIK oceniła, że wynikające z Wytycznych działania prowadzone przez Biuro Kontrolingu i Restrukturyzacji i nadzór Prezesa Zarządu oraz nadzorującego jednostkę członka Zarządu nad realizacją planu ekonomiczno-finansowego Belsat TV były niewystarczające i nieskuteczne.

W raporcie podano, że TVP „zatrudniała na stanowisku doradcy zarządu od czterech (w 2014 r. i 2015 r.) do dziewięciu (w 2017 r.) osób”. „Spółka nie określiła pisemnych zakresów obowiązków doradców zarządu, a także nie dokumentowano efektów ich pracy, co według oceny NIK było działaniem nierzetelnym” – napisano.

NIK oceniła, że „przyjęty model nadzoru nad oddziałami terenowymi nie był w pełni skuteczny, gdyż nie zapewnił realizacji przez wszystkie oddziały części obowiązujących procedur wewnętrznych”. „W efekcie w niektórych oddziałach terenowych nie przestrzegano zasad dotyczących użytkowania pojazdów służbowych oraz sporządzania planów krajowych podróży służbowych. W ocenie NIK wynikało to głównie z braku wiedzy o wprowadzeniu procedur do stosowania” – oceniono.

NIK sformułowała 99 wniosków pokontrolnych. Łącznie zrealizowano 66 wniosków, podjęto działania w celu realizacji 31 wniosków, dwa nie zostały dotychczas zrealizowane (wg stanu na 13 maja 2021 r.)

Ponadto na podstawie ustaleń dokonanych w trakcie kontroli skierowano: cztery zawiadomienia w sprawie podejrzenia popełnienia wykroczenia do Powiatowych Inspektoratów Nadzoru Budowlanego (chodzi o nieprawidłową realizację obowiązków administratora); jedno zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do Prokuratury Rejonowej w Szczecinie (chodzi o przedłożenie przez oferenta nierzetelnego oświadczenia o posiadaniu doświadczenia i poświadczających nieprawdę referencji w celu uzyskania zamówienia publicznego – wszczęto dochodzenie – art. 297 § 1 kk); jedno zawiadomienie w sprawie uzasadnionego podejrzenia popełnienia wykroczenia do Komendanta Rejonowego Policji; jedno zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia czynów podlegających karze pieniężnej do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych (chodzi o udzielenie zamówienia bez zastosowania ustawy Pzp – Urząd Zamówień Publicznych wszczął postępowanie).

Biorąc pod uwagę ustalenia niniejszej kontroli Najwyższa Izba Kontroli uznała za konieczne: „wzmocnienie nadzoru nad gospodarką finansową Spółki i sposobem zawierania umów; zapewnienie skutecznego nadzoru nad oddziałami terenowymi TVP S.A. we wszystkich skontrolowanych obszarach ich działalności; poprzedzanie wdrożenia nowych przedsięwzięć programowych opracowaniem i wdrożeniem ich dokładnego modelu biznesowego oraz przestrzeganie podjętych w tym zakresie decyzji; pilne dokonanie przez Zarząd TVP S.A. pełnej i dokładnej analizy stanu prawnego wszystkich posiadanych nieruchomości, zwłaszcza gruntowych i podjęcie na tej podstawie koniecznych działań zabezpieczających Spółkę przed ryzykiem ich utraty; doprowadzenie do ujawnienia w księgach wieczystych wszystkich nieruchomości posadowionych na gruntach będących własnością Spółki; podjęcie skutecznych działań mających na celu niedopuszczenie do naruszenia obowiązujących przepisów dotyczących zarządzania nieruchomościami.

Pełny raport NIK pod adresem: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/gospodarka-majatkowa-i-finansowa-telewizji-polskiej.html. (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska