27 stycznia 1989 r., w willi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w podwarszawskiej Magdalence doszło do spotkania Lecha Wałęsy i Ministra Spraw Wewnętrznych gen. Czesława Kiszczaka, na którym ustalono procedurę obrad Okrągłego Stołu, ich zakres oraz termin rozpoczęcia rozmów. Wydarzenia te odbyły się w tajemnicy przed większą częścią działaczy ówczesnej opozycji. W Archiwum IPN zachowały się materiały filmowe i fotograficzne z tych rozmów, wykonane technikami operacyjnymi Służby Bezpieczeństwa.
Przełom lat 80. i 90. XX wieku był jednym z kluczowych momentów w historii Polski, symbolizujących koniec komunizmu i narodzin demokracji. NSZZ „Solidarność” – ruch związkowy i społeczny, stał się głównym organizatorem walki o prawa obywatelskie i demokratyzację życia w kraju.
W 1986 r. pierwszy sekretarz KPZR Michaił Gorbaczow, w obliczu upadku znaczenia Związku Sowieckiego, podjął próbę ratowania systemu komunistycznego przez wprowadzenie reform – tzw. „pierestrojki” i „głasnosti”. W tym samym czasie gen. Wojciech Jaruzelski, zdając sobie sprawę ze znaczącego osłabnięcia ZSRS, pogorszenia się sytuacji ekonomicznej i społecznej w kraju i wpisując się w sygnały płynące z Moskwy, podjął próbę porozumienia z opozycją.
31 sierpnia 1988 r. w willi MSW przy ulicy Zawrat w Warszawie doszło do pierwszego od wprowadzenia stanu wojennego spotkania szefa MSW gen. Czesława Kiszczaka z Lechem Wałęsą. Uczestniczyli w nim również bp Jerzy Dąbrowski oraz sekretarz KC Stanisław Ciosek. Kolejne spotkanie Wałęsy i Kiszczaka odbyło się 15 września 1988 r. Obecni na nim byli też Stanisław Ciosek, przedstawiciel episkopatu ks. Alojzy Orszulik i prof. Andrzej Stelmachowski. Ze względu na liczbę uczestników i konieczność utrzymania poufności negocjacji przeniesiono je do ośrodka MSW w podwarszawskiej Magdalence.
Momentem przełomowym w rozmowach było rządowo-opozycyjne spotkanie 27 stycznia 1989 r. w Magdalence. To wydarzenie stanowiło wstęp do przemian, które doprowadziły do transformacji systemowej.
Do stołu obrad siadły dwie skrajnie różne siły o różnych interesach: władza komunistyczna reprezentowana przez premiera Mieczysława Rakowskiego i szefa MSW gen. Czesława Kiszczaka oraz opozycja, w której główną postacią był Lech Wałęsa, lider „Solidarności”. Reprezentanci władz próbowali utrzymać kontrolę nad sytuacją w kraju, opozycja dążyła do wprowadzenia demokratycznych zmian. Magdalenka stała się areną, na której zderzyły się te przeciwstawne siły.
Negocjacje w Magdalence skupiały się na kluczowych kwestiach, takich jak zezwolenie na istnienie niezależnych związków zawodowych, wprowadzenie pluralizmu politycznego, czy uwolnienie więźniów politycznych. Opozycja wyrażała gotowość do dialogu.
Efektem tych negocjacji było porozumienie, które otworzyło drogę do Okrągłego Stołu. Ale jednocześnie skierowały one Polskę w stronę przyszłości, opartej na wyborach kontraktowych. Ja powiedział dr Sebastian Pilarski:
„Konsekwencje rozmów prowadzonych w Magdalence okazały się dalekosiężne. W ich wyniku doszło do zmian ustrojowych i wyborów kontraktowych. Jednocześnie uczestnicy negocjacji uzyskali nieporównywalnie silniejszą pozycję niż ci, którzy w nich nie uczestniczyli. Stali się dodatkowo beneficjentami przyjętego w Polsce modelu transformacji. Komunistycznych zbrodniarzy objęto faktyczną abolicją.”
