„Wokół sprawy Pyjasa” to tytuł książki, którą przygotował Bunkier Sztuki w 44. rocznicę śmierci studenta filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim i działacza opozycji antykomunistycznej. To analiza okoliczności wydarzenia z 1977 r.
Rocznica śmierci Stanisława Pyjasa przypada w piątek 7 maja. „W tym ważnym dla współczesnej historii dniu Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki przedstawia książkę poświęconą analizie okoliczności śmierci krakowskiego studenta – +Wokół sprawy Pyjasa+” – przekazała Anna Martynowska z Bunkra Sztuki.
Pyjas zginął w Krakowie przy ulicy Szewskiej 7 w 1977 r. w niejasnych okolicznościach. Jego tragiczna śmierć wyzwoliła nastroje opozycyjne wśród studentów i doprowadziła do utworzenia Studenckiego Komitetu Solidarności (SKS) w Krakowie – pierwszej organizacji akademickiej, której celem był sprzeciw wobec panującego systemu.
Zgodnie z opisem wydawcy, publikacja „Wokół sprawy Pyjasa” opisuje pejzaż społeczno-kulturowy czasów Gierka i przywołuje różne teorie próbujące wyjaśnić okoliczności śmierci Pyjasa. Przedstawia kontekst tamtych wydarzeń, eksponując przyjaźnie studentów.
„Trzej studenci – dzięki niezależnej literaturze, poczuciu humanistycznej wolności i ambicjom twórczym – unosili się ponad codzienną komunistyczną rzeczywistością. Była to dla ówczesnych studentów polonistyki klasyczna ucieczka wzwyż. Jednak rzeczywistość polityczna dała o sobie znać i dramatycznie wpłynęła na ich życie. Jeden +stał się+ Bronkiem Wildsteinem, drugi Leszkiem Maleszką, a trzeci – Staszek Pyjas – przeistoczył się w mit. Każdego zdefiniowało coś innego. Bronisława – nienawiść tropiciela, Lesława – współpraca z SB, a Stanisława – tragiczna śmierć” – pisze redaktor publikacji, dyrektor Bunkra Sztuki, Maria Anna Potocka.
W książce są teksty: Liliany Batko-Sonik, Andrzeja Kłoczowskiego, Jana Kołodzieja, Cezarego Łazarewicza, Lesława Maleszki, Marii Anny Potockiej, Andrzeja Romanowskiego, Pawła Sękowskiego, Bogusława Sonika, Joanny Szczęsnej, Adama Szostkiewicza, Róży Thun, Jana Widackiego, Adama Zagajewskiego, a także samego Stanisława Pyjasa.
Do publikacji udało się pozyskać wypowiedź Lesława Maleszki, który zgodził się porozmawiać z Anną Marią Potocką. „Maleszka – który przyznał się do inwigilowania Pyjasa i jego środowiska działając pod pseudonim +Ketman+ – do tej pory odmawiał udzielania wywiadów” – zwrócił uwagę wydawca.
Bunkier Sztuki przedstawiał wcześniej, w 2020 r., historię krakowskiego studenta na wystawie „Sprawa Stanisława Pyjasa”, zaprojektowanej przez artystkę wizualną Dorotę Nieznalską.(PAP)
autor: Beata Kołodziej
