28 lutego 1920 r. urodziła się Anna Smoleńska, harcerka Szarych Szeregów, twórczyni tzw. Kotwicy, symbolu Polski Walczącej. Po aresztowaniu jesienią 1942 r. trafiła do więzienia na Pawiaku, skąd Niemcy deportowali ją do KL Auschwitz. Zmarła w marcu 1943 r.
Anna Smoleńska urodziła się w Warszawie. Z harcerstwem związała się już w 1931 r. Uczyła się w warszawskim gimnazjum im. Juliusza Słowackiego. Po maturze w 1938 r. podjęła studnia w dziedzinie historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim.
Podczas okupacji niemieckiej uczyła się w Miejskiej Szkole Ogrodniczo-Rolniczej, gdzie pod pozorem nauczania na poziomie średnim prowadzone były studia akademickie SGGW. Równolegle przeszła konspiracyjny kurs łączności. Miała pseudonim „Hania”.
W Szarych Szeregach wraz z grupą harcerek działała w konspiracyjnej organizacji małego sabotażu Wawer. Organizowała pomoc dla rodzin więzionych przez Niemców. Od początku 1942 r. była łączniczką w Wydziale Propagandy Bieżącej Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej.
W pierwszych miesiącach 1942 r. Biuro Informacji i Propagandy ogłosiło konkurs na znak dla organizacji. Spośród 27 projektów wybrano Kotwicę, którą zaprojektowała Smoleńską. Na wyborze zaważyła czytelność. Symbol Polski Walczącej łączył literę „P”, jak Polska, z „W”, jak walka. Można go było bardzo szybko wykonać.
„Monogram wiązany, składający się z liter P i W, z jednej strony był skrótem słów +Polska Walcząca+, z drugiej zaś kojarzył się z kształtem kotwicy, chrześcijańskiego symbolu nadziei. Dlatego właśnie kotwicą nazywano najczęściej nowe godło. Zostało ono wykorzystane w akcji dywersyjno-propagandowej prowadzonej przez Polskie Państwo Podziemne. Nie sposób zliczyć, w ilu miejscach z narażeniem życia ozdobiono nim mury Warszawy i innych miast okupowanej Polski” – wskazał Tomasz Zawistowski w artykule „Orły ze znakiem Polski Walczącej” opublikowanym na stworzonej przez IPN stronie www.polska1918-89.pl .
Jako pierwsi Kotwicę wykorzystali członkowie organizacji Wawer. 20 marca 1942 r. umieścili ją na murach budynków w Warszawie.
„Biuletyn Informacyjny” AK z 16 kwietnia 1942 r. podawał: „Już od miesiąca na murach Warszawy rysowany jest znak kotwicy. Rysunek kotwicy jest robiony tak, że jego górna część tworzy literę +P+, zaś część dolna – literę +W+. Pewna ilość napisów objaśnia, że znak kotwicy jest znakiem Polski Walczącej. Zapoczątkowany być może przez jakiś zespół – znak ten stał się już własnością powszechną. (…) Nie umiemy wytłumaczyć popularności tego znaku. (…) Być może działa tu chęć pokazania wrogowi, że mimo wszystko – nie złamał naszego ducha. Może na wyobraźnię +rysowników+ działa symbolika kotwicy – znaku nadziei”.
Tomasz Zawistowski dodał, że po roku symbol stał się – na mocy rozkazu dowódcy AK – znakiem Armii Krajowej, pozostawianym na miejscach akcji zbrojnych. „W roku 1944 żołnierze oddziałów biorących udział w akcji +Burza+ nosili na rękawach naszywane oznaki z kotwicą. Bywało, że litery składające się na kotwicę interpretowano jako WP – Wojsko Polskie” – napisał.
3 listopada 1942 r., po nieudanej próbie aresztowania redaktora naczelnego „Biuletynu Informacyjnego” Aleksandra Kamińskiego i sekretarz redakcji Marii Straszewskiej, Niemcy zatrzymali Annę Smoleńską wraz z rodzicami – Eugenią i Kazimierzem, siostrą Janiną oraz bratem Stanisławem i jego żoną Danutą. Wszyscy zostali umieszczeni w więzieniu na Pawiaku. 27 listopada Niemcy przewieźli stamtąd do Auschwitz 53 kobiety. Wśród nich była Anna, jej matka, siostra i szwagierka. Do obozu trafił tego dnia też brat.
Żadna z kobiet z rodziny Smoleńskich nie przeżyła Auschwitz. Żona brata Anny – Danuta, prawnik, straciła życie 13 stycznia 1943 r. Matka Eugenia, inżynier chemik, zginęła 8 marca 1943 r., a siostra Janina, doktor chemii i biologii, cztery dni później. Akt zgonu Anny Smoleńskiej Niemcy wystawili 30 marca 1943 r. Jako datę śmierci podali w nim dzień 19 marca. Przyczyną miało być „zapalenie opłucnej”.
Ojca Anny – profesora chemii Politechniki Warszawskiej Kazimierza Smoleńskiego, Niemcy przez kilka miesięcy więzili na Pawiaku. Był torturowany. 13 maja 1943 r. został rozstrzelany przez okupantów w grupie więźniów Pawiaka w ruinach getta.
Wojnę przeżył jedynie brat – Stanisław. W marcu 1943 r. Niemcy przenieśli go do obozu Gross-Rosen, a miesiąc później do Sachsenhausen. Po wojnie powrócił do stolicy, gdzie rozpoczął pracę w Polskim Radiu. Zmarł w Warszawie 24 stycznia 1986 r.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln osób, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. Spośród ok. 140-150 tys. uwięzionych Polaków zginęło ok. 70 tys. (PAP)
autor: Marek Szafrański
